07-03-2023Deze blog post werd geschreven door Eefke Deneer, Beleidsadviseur Ontwikkelingssamenwerking bij Rutgers
Nederland krijgt deze zomer een feministisch buitenlandbeleid, in navolging van onder andere Zweden, Canada en Frankrijk. Dit kondigde het ministerie van Buitenlandse Zaken vorig jaar mei aan. In een feministisch buitenlandbeleid is het aanpakken van ongelijke machtsstructuren en systemen prioriteit bij alles dat de Nederlandse overheid in het buitenland doet. Zulke systemen houden namelijk structurele ongelijkheid in stand. Daarvoor is ambitieuze inzet op intersectionaliteit en dekolonisatie essentieel.
Liberaal feministisch buitenlandbeleid
Feministisch buitenlandbeleid (FBB) is – zoals de naam al zegt – gestoeld op feminisme. Feminisme is een breed begrip dat zich continu ontwikkelt. Voor verschillende mensen, op verschillende plaatsen en in verschillende tijden kan het iets heel anders betekenen. Er zijn stromingen binnen het feminisme, zoals liberaal-, socialistisch-, cultureel-, intersectioneel en postkoloniaal feminisme.
Het feministisch buitenlandbeleid van Zweden, Canada en Frankrijk is bijvoorbeeld voornamelijk liberaal feministisch. Dat houdt in dat het beleid zich vooral bezighoudt met gelijke rechten voor vrouwen, representatie, economische vooruitgang en veiligheid. Dat zien we bijvoorbeeld aan maatregelen gericht op de deelname van meer vrouwen in conflictonderhandelingen en handelsmissies. Het is te verwachten dat ook Nederland kiest voor een liberaal feministisch buitenlandbeleid. De aanpak van eerdergenoemde landen zijn een belangrijke bron van inspiratie, evenals de huidige Nederlandse internationale inzet op gendergelijkheid. Maar is dat de beste aanpak?
Wat maakt buitenlandbeleid feministisch?
Dat vroeg ik aan experts op het gebied van gendergelijkheid die op verschillende manieren samenwerken met het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken. In mijn thesis voor de Master International and European Governance deed ik onderzoek naar welke feministische stromingen volgens betrokkenen leidend moeten zijn in ons feministisch buitenland. Oftewel: welk feminisme zien experts graag in het Nederlandse feministisch buitenlandbeleid?
Daaruit bleek dat juist liberaal feminisme onderaan het lijstje staat. Een liberaal feministische aanpak – met een focus op onder andere gelijke rechten en representatie - is namelijk niet voldoende om structurele ongelijkheid aan te pakken. Gelijke rechten zijn belangrijk, maar leiden niet altijd tot praktische verandering. Al helemaal niet als het gaat over gemarginaliseerde groepen. Representatie is goed, maar het betrekken van vrouwen in bestaande structuren verandert die structuren niet. Om echt feministisch te zijn, moeten juist die machtsrelaties worden veranderd.
Veranderen van machtsstructuren
Het veranderen van die structuren staat centraal in twee stromingen: intersectioneel- en postkoloniaal feminisme. Met een intersectioneel feministisch buitenlandbeleid wordt er niet alleen gekeken naar gender, maar naar alle factoren die (on)gelijkheid beïnvloeden. Ongelijke machtsverhoudingen en machtsstructuren worden namelijk niet alleen vormgegeven door genderongelijkheid, maar door alle vormen van structurele ongelijkheid. Denk bijvoorbeeld aan huidskleur, seksuele oriëntatie, genderidentiteit, geloof, het hebben van een geestelijke en/of fysieke beperking en/of afkomst.
In postkoloniaal feminisme staat een van die structurele ongelijkheden centraal, namelijk tussen het Globale Noorden en het Globale Zuiden. Onze koloniale geschiedenis werkt door in de politieke, maatschappelijke en economische machtsverhoudingen van nu – en dus ook in ons buitenlandbeleid. Een postkoloniaal feministisch buitenlandbeleid stelt het hervormen van deze machtsverhoudingen centraal.
In het kort: het gewenste feministisch buitenlandbeleid van betrokkenen wordt voornamelijk gevormd door intersectioneel- en postkoloniaal feminisme. Hoe kan dit worden vormgegeven in het Nederlands feministisch buitenlandbeleid?
Daarvoor doe ik drie aanbevelingen:
- Blijf voorvechter en intensiveer daarbij de ambities
Het huidige Nederlandse buitenlandbeleid - en het feministisch buitenlandbeleid van andere landen -zijn een goede basis voor de ontwikkeling van ons feministisch buitenlandbeleid. Zo blijft de onvermoeibare inzet van Nederland op de seksuele en reproductieve rechten en gezondheid van vrouwen en meisjes in al hun diversiteit wereldwijd van levensbelang. Helemaal in een wereld waarin we steeds meer oppositie tegen gelijke rechten zien. De rechten van vrouwen en meisjes, in bijzonder als het gaat om seksuele en reproductieve rechten, kunnen niet voor lief worden genomen. Het bewaken van rechten die onder druk staan blijft dus essentieel. Echter is het voortzetten van het huidige beleid - of het kopiëren van ander feministisch buitenlandbeleid - niet genoeg om ons buitenlandbeleid als feministisch te bestempelen. Kijk samen met betrokkenen naar de machtsstructuren die ieder aspect van ons buitenlandbeleid vormgeven. Het is cruciaal om toe te werken naar de hervorming van deze structuren zodat zij inclusief zijn voor iedereen
- Werk aan de dekolonisering van ontwikkelingssamenwerking
Ontwikkelingssamenwerking is onmiskenbaar geworteld in kolonialisme. Erken dit, en kijk kritisch naar de impact die kolonialisme heeft op de denkwijzen en machtsstructuren die ons buitenlandbeleid van nu onderschrijven. Dekolonisering begint met het centraal stellen van zuidelijk leiderschap, waarbij organisaties uit partnerlanden een gelijkwaardige stem hebben in de relaties die zij hebben met Nederland.
- Zet in op intersectionaliteit
Een intersectioneel feministisch buitenlandbeleid kijkt niet alleen naar gendergelijkheid, maar naar structurele ongelijkheid in al haar vormen. Neem bijvoorbeeld huidskleur, seksuele oriëntatie, genderidentiteit, geloof, het hebben van een geestelijke en/of fysieke beperking en afkomst mee in het vormgeven, monitoren en evalueren van het feministisch buitenlandbeleid. Beleid is niet feministisch als het alleen oog heeft voor een kleine groep geprivilegieerde vrouwen. Neem alle vormen van discriminatie gelijkwaardig mee, en prioriteer de meest gemarginaliseerde groepen. Een feministisch buitenlandbeleid is een beleid dat werkt aan gelijkheid voor allen.
