Kort nadat de Taliban in 2021 in Afghanistan de macht grepen, stelden zij dat Afghaanse vrouwen en meisjes niet langer naar hun werk of middelbare school mochten. Ook mogen vrouwen alleen nog met mannelijke begeleiding de deur uit. Dat gold, en geldt nog steeds, ook voor lokale vrouwelijke hulpverleners. Het stelde noodhulporganisaties, middenin de humanitaire crisis die zich in Afghanistan voltrok, voor een dilemma. Want hoe zorg je dat voedselpakketten bij juist de gezinnen terecht komen waar mannelijke familieleden zijn gevlucht of overleden? En hoe zorg je dat je niet bijdraagt aan nog meer gender ongelijkheid als je vrouwelijke hulpmedewerkers thuishoudt?
Dit dilemma van humanitaire organisaties in Afghanistan is geen uitzondering. Ook tijdens andere crisissituaties komen vrouwen, meisjes en andere gemarginaliseerde groepen in een nog ongelijkere en daardoor kwetsbaardere situatie terecht. Door geldende lokale wetten en regels die hen de toegang tot noodhulp bemoeilijken. Maar ook doordat de informele beschermingsmechanismen en sociale netwerken waar zij op leunen, worden verstoord. Denk aan de buurthulp, dorpsraden, familieleden of belangenorganisaties die ouderen, weduwen, ouders met kinderen met een beperking, of lhbtqi+ personen steunen. Deze groepen adequate noodhulp bieden, vraagt om expertise en soms om onconventionele oplossingen van hulpverlenende organisaties.
Tegelijkertijd biedt een crisis vaak kansen voor gelijkere rechten. Omdat traditionele machtsstructuren worden verstoord, ontstaat ruimte voor nieuwe. Ook nemen vrouwen in crisissituaties – noodgedwongen – vaak sneller de rol van kostwinner en hulpverlener op zich. Wat mensen sociaal acceptabel gedrag van vrouwen en mannen vinden, verandert in een crisis.
Tijdens elke fase van een humanitaire programma cyclus liggen er kansen om gendertransformatief te werken. In opdracht van WO=MEN interviewde Graciela van der Poel verschillende medewerkers van noodhulporganisaties en spitte zij bestaande publicaties door. Ze zette alle geleerde lessen, maar ook de gaten én de kansen in beleid en programma’s op een rij: voor humanitaire organisaties, voor donoren en voor humanitaire samenwerkingsverbanden als de Dutch Relief Alliance. Elke fase werd prachtig geïllustreerd door Karen Paalman. Lees er alles over in
de publicatie zelf.
WIl je meer weten? Neem voor vragen over dit artikel of de publicatie contact op met
Anne-Floor Dekker, programma manager Gender, Vrede & Veiligheid bij WO=MEN.
