Gendergelijkheid als sleutel tot klimaatoplossingen – inzichten uit COP30 in Belém, Brazilië

 

Tijdens de klimaattop heeft WO=MEN met een brede groep leden en partners een krachtig signaal afgegeven in Belém: gendergelijkheid is cruciaal voor rechtvaardig en effectief klimaatbeleid. Dit deden we samen met ActionAid Nederland, Both ENDS, CARE Nederland, de Jonge Klimaatbeweging, Mama Cash, Mercy Corps, Milieudefensie, Mondiaal FNV, New Women Connectors, Oxfam Novib, Simavi, Women Engage for a Common Future (WECF), én hun partners uit het mondiale Zuiden.  

Lees hier de aanbevelingen waarmee we naar Belém afreisden. 

Daarnaast werkte WO=MEN nauw samen met feministen wereldwijd die verbonden zijn aan de Women and Gender Constituency, een officieel VN-orgaan dat zich inzet voor gendergelijkheid binnen klimaatactie. De dag voor de klimaattop troffen we de laatste voorbereidingen met elkaar (zie hieronder foto).  

 

 

Gendergelijkheid is geen bijzaak, maar cruciaal voor effectief klimaatbeleid 
De klimaattop werd op de eerste dag ambitieus afgetrapt. Op 10 november, ondertekenden 92 lidstaten de Globale Verklaring over Gendergelijkheid en Klimaatactie bij COP30. In de verklaring werd benadrukt dat effectief en rechtvaardig klimaatbeleid alleen mogelijk is wanneer gender centraal staat. Daarom pleiten de ondertekenaars voor gendermainstreaming in alle klimaatmaatregelen en voor een ambitieus, vernieuwd Gender Action Plan. 

Waarom? Omdat de klimaatcrisis niet iedereen op dezelfde manier treft. Vrouwen en meiden, maar ook andere groepen in een gemarginaliseerde positie, zoals transpersonen, jongeren en inheemse gemeenschappen, worden harder getroffen door de klimaatcrisis, ondanks dat zij er het minst aan bijdragen. Tegelijkertijd spelen vrouwen, met name in het mondiale Zuiden, een sleutelrol in de strijd tegen de klimaatcrisis en het behoud van biodiversiteit. Zij beschikken over waardevolle kennis over klimaatadaptatie en zijn pioniers in belangrijke sectoren zoals bossen en landbouw. Vooral vrouwen kennen namelijk hun omgeving het beste. Deze expertise is essentieel om duurzame oplossingen voor de klimaatcrisis te vinden.

Lees hier meer

Namens het maatschappelijk middenveld versterkte WO=MEN deze boodschap. Op 11 november mede-organiseerde WO=MEN Gender Justice Day. Een dag waarin we aandacht vroegen voor het belang van gendergelijkheid en de noodzaak elke vorm van anti-rechten en anti-gender backlash te verwerpen. Daarbij eisten we een herziend Gender Actie Plan (GAP) met ambitie, verantwoordelijkheid en transformatieve resultaten. Tegelijkertijd versterkten we solidariteit en zichtbaarheid van feministisch leiderschap: essentieel voor een rechtvaardige en duurzame toekomst.  

Gender Justice Day bestond uit vele ludieke acties. Zo vulden wein de conferentiehallen grote manden met brieven van vrouwen en gender non-conforme personen uit verschillende werelddelen.De manden stonden symbool voor het zware, onbetaalde en vaak ook inzichtbare en niet erkende werk die vrouwenwereldwijddoen. Het zijn namelijk de vrouwen die deze zwaar gevulde manden dagelijks dragenover lange afstanden, steile heuvels en moerassige grond, om hun levensmiddelen te vervoeren.  

 

 

Een van de uitkomsten van de klimaattop: Belém Gender Actie Plan 
Ondanks de teleurstellende uitkomst van de klimaattop in zijn geheel, lukte er één ding wel: in Belém is een negen-jarig Belém Gender Actie Plan aangenomen. Een belangrijk instrument dat gendergelijkheid de komende jaren moet bevorderen in klimaatactie wereldwijd. Het plan is tot stand gekomen door jarenlang feministische advocacy, waar WO=MEN de afgelopen twee jaar deel van uitmaakte. Het resultaat? Het actieplan bevat 27 nieuwe activiteiten en erkent voor het eerst expliciet de rol van vrouwelijke milieuverdedigers met inclusief een mandaat om richtlijnen te ontwikkelen voor hun veiligheid en ondersteuning in hun werk. Ook worden andere structureel uitgesloten groepen, zoals inheemse, Afro-descendant en plattelandsvrouwen, voor het eerst  benoemd in het Gender Actie Plan. Daarnaast krijgen de thema’s zorgarbeid, geweld tegen vrouwen en het verzamelen van gender en leeftijd uitgesplitste data een plek in het document.  

 

 

Helaas was er ook een terugval, gepaard met een sterke weerstand van verschillende lidstaten wereldwijd om een ambitieuze, eerlijke en effectieve GAP tegen te werken. Zo stond de definitie van 'gender' hevig onder vuur, met het risico dat het gereduceerd werd tot man en vrouw. Dit haalde de  uiteindelijk aangenomen GAP gelukkig niet. Maar ook cruciale mensenrechtentaal haalde de eindtekst niet.  Daarbij is de suggestie voor het concept 'intersectionaliteit' afgezwakt naar het concept 'multidimensionale factoren'. Hetzelfde geldt voor de suggestie' Seksuele en Reproductieve Rechten en Gezondheid' (SRGR) waarbij slechts naar'gezondheid' gerefereerd werd.  

Lees hier ons blog over de link tussen Seksuele en Reproductieve Rechten en Gezondheid en klimaat. 

Tot slot, het ontbreekt de Belém GAP aan bindende indicatoren om vooruitgang te monitoren en in de toekomstverantwoording af te leggen voor de implementatie van lidstaten. Ook mist het plan nog de financiële middelen voor een betekenisvolle implementatie. WO=MEN blijft zich samen met haarledeninzetten voor een ambitieuze implementatie van de GAP. 

 

Voor effectief en rechtvaardig klimaatbeleid: luister naar vrouwen en meiden in al hun diversiteit 
Alleen wanneer vrouwen en meiden zelf de ruimte krijgen om de samenhang tussen gendergelijkheid en klimaatbeleid toe te lichten, kan beleid zowel rechtvaardig als effectief worden vormgegeven. In die lijn organiseerde WO=MEN een sessie voor leden en partners uit het mondiale Zuiden over gender en klimaat met de Nederlandse UNFCCC delegatie, ter plaatse in Belém, Brazilië. 

 

 

Partners uit Liberia, Uganda, Pakistan en Malawi toonden duidelijk aan dat gendergelijkheid niet slechts een bijzaak is, maar de kern vormt van effectieve klimaatactie. Dit deden zij door het delen van ervaringen en concrete aanbevelingen. De inzichten en kennis met betrekking tot de klimaatinitiatieven en oplossingen die zij dagelijks leiden, met een focus op gendergelijkheid, slaan een belangrijke brug tussen hun dagelijkse werkelijkheid en de meer abstracte VN-teksten. Juist deze perspectieven zijn cruciaal om ervoor te zorgen dat de uitkomsten van de COP  eerlijk, effectief en ambitieus zijn.

 

Tot slot, in tegenstelling tot de vorige klimaattop, was het dit jaar ook mogelijk voororganisaties, activisten en met name inheemse groepen om hun stem te laten horen en zich te organiseren buiten de klimaattop om. Zo werd er naast de officiële klimaattop, een 'Peoples' Summit' georganiseerd, met als uitkomst een politieke verklaring. Ook in deze verklaring wordt het belang van betekenisvolle participatie van vrouwen in klimaatbeleid en feministische rechtvaardigheid onderstreept. In het kader van deze top, liep WO=MEN samen met tienduizenden demonstranten mee in de protestmars die zij organiseerden door de straten van Belém. 

 

WO=MEN aanwezig met leden en internationale feministische groepen op dePeople’sMarch. 15 november in Belém,Brazilië.